Khái niệm xuất khẩu là gì? Tổng quan xu hướng xuất khẩu mới nhất hiện nay

Xuất khẩu không chỉ là hoạt động bán hàng ra nước ngoài mà còn phản ánh sức mạnh kinh tế quốc gia. Với vai trò thúc đẩy tăng trưởng GDP, thu hút đầu tư và mở rộng thị trường tiêu thụ. Xuất khẩu đang trở thành ưu tiên chiến lược của nhiều doanh nghiệp Việt Nam.

Vậy xuất khẩu là gì, có những hình thức nào phổ biến và đâu là xu hướng xuất khẩu phổ biến? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết sau. 

Xem thêm: Khái niệm nhập khẩu là gì? Tìm hiểu về quy trình nhập khẩu hàng hóa hiện nay

Xuất khẩu là gì?

Xuất khẩu hay “export” là hoạt động đưa hàng hóa hoặc dịch vụ từ một quốc gia ra thị trường nước ngoài. Thông qua hình thức mua hoặc bán có sử dụng tiền tệ để thanh toán. Tùy vào thỏa thuận, phương thức thanh toán có thể sử dụng đồng tiền của quốc gia xuất khẩu. Hoặc quốc gia nhập khẩu hoặc ngoại tệ của một bên thứ ba như USD. Đây là loại tiền phổ biến trong các giao dịch quốc tế.

Theo Luật Thương mại Việt Nam 2005 (Điều 28), xuất khẩu hàng hóa được hiểu là việc đưa hàng ra khỏi lãnh thổ Việt Nam. Hoặc vào các khu vực được xem là hải quan riêng theo quy định pháp luật. Đơn giản hơn, đây chính là quá trình “bán hàng cho nước ngoài” với mục đích thu về lợi nhuận. Nhằm mở rộng thị trường và tăng thu ngoại tệ cho quốc gia.

Xuất khẩu không chỉ giới hạn trong hoạt động bán đứt hàng hóa. Chúng bao gồm xuất khẩu tạm thời để phục vụ triển lãm, sửa chữa hay gia công, sau đó tái nhập. Hoạt động này chịu sự điều chỉnh của các quy định quốc tế và chính sách hải quan. Đòi hỏi doanh nghiệp phải tuân thủ đầy đủ các thủ tục giấy tờ. Để tránh rủi ro pháp lý và tài chính không đáng có.

Các yếu tố cấu thành giá trị xuất khẩu của một quốc gia

Xuất khẩu không chỉ là hoạt động mua bán hàng hóa xuyên biên giới. Mà còn là chỉ số quan trọng phản ánh năng lực cạnh tranh và sức khỏe kinh tế của một quốc gia:

Yếu tố cấu thành giá trị xuất khẩu	Mô tả chi tiết	Tác động cụ thể đến xuất khẩu
Chính sách thương mại	Gồm thuế xuất khẩu, hiệp định thương mại, quy định kiểm soát.	Tạo điều kiện hoặc rào cản cho việc lưu thông hàng hóa quốc tế.
Tỷ giá hối đoái	Giá trị đồng tiền trong nước so với ngoại tệ.	Đồng nội tệ giảm – hàng hóa rẻ hơn – tăng sức cạnh tranh
Tỷ lệ lạm phát	Ảnh hưởng đến giá đầu vào và chi phí sản xuất.	Lạm phát cao làm giảm khả năng cạnh tranh quốc tế.
GDP trong nước và quốc tế	GDP cao – năng lực sản xuất và nhu cầu tiêu dùng mạnh.	Tác động đến năng lực cung ứng và thị trường tiêu thụ.
Trợ cấp xuất khẩu	Hỗ trợ từ chính phủ về tài chính, tín dụng, thuế.	Giúp doanh nghiệp giảm chi phí, mở rộng thị trường.
Chất lượng sản phẩm	Tiêu chuẩn quốc tế, độ bền, an toàn, mẫu mã,v.v.	Sản phẩm xuất khẩu chất lượng cao dễ chinh phục thị trường khó tính.
Vị trí địa lý và cơ sở hạ tầng	Gần cảng biển, sân bay, mạng lưới logistics phát triển.	Giảm chi phí vận chuyển, đẩy nhanh thời gian giao hàng.
Chi phí logistics và quy trình hải quan	Chi phí vận chuyển, lưu kho, thông quan, kiểm tra chuyên ngành.	Quy trình thông suốt và minh bạch giúp hàng hóa lưu thông thuận lợi.
Cạnh tranh nội địa và quốc tế	Năng lực doanh nghiệp trong nước so với đối thủ nước ngoài.	Thúc đẩy đổi mới công nghệ, cải tiến sản phẩm.
Ảnh hưởng chính trị và kinh tế toàn cầu	Biến động thị trường, chiến tranh thương mại, khủng hoảng.	Ảnh hưởng đến dòng hàng và sức mua toàn cầu.

Các yếu tố cấu thành giá trị xuất khẩu của một quốc gia

Những hình thức xuất khẩu giúp doanh nghiệp tối ưu chi phí

Việc lựa chọn đúng hình thức phù hợp với năng lực và mục tiêu kinh doanh. Giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí, tránh rủi ro và nâng cao hiệu quả thương mại. Hiện nay, có 7 hình thức xuất khẩu phổ biến tại Việt Nam.

Xuất khẩu trực tiếp

Hình thức xuất khẩu phổ biến nhất. Trong đó doanh nghiệp tự mình thực hiện toàn bộ quy trình xuất khẩu. Từ ký hợp đồng ngoại thương, sản xuất, vận chuyển đến làm thủ tục hải quan. Phương thức này phù hợp với các công ty xuất khẩu đã có kinh nghiệm. Kiểm soát chất lượng hàng hóa và xây dựng thương hiệu trên thị trường quốc tế.

Xuất khẩu gián tiếp (ủy thác)

Lựa chọn tối ưu cho các doanh nghiệp nhỏ hoặc chưa có đủ điều kiện pháp lý. Doanh nghiệp sẽ ủy quyền cho một đơn vị trung gian. Thường là công ty xuất khẩu hoặc forwarder – đứng tên làm hợp đồng, thực hiện thủ tục và thanh toán. Hình thức này giúp đơn vị ủy thác tiết kiệm thời gian, nhân lực và chi phí ban đầu.

Gia công hàng xuất khẩu

Hình thức doanh nghiệp trong nước nhận nguyên liệu, máy móc từ nước ngoài và sản xuất theo yêu cầu đặt hàng. Sau khi hoàn tất, hàng hóa sẽ được xuất trả cho bên đặt hàng. Đây là mô hình phù hợp với quốc gia có nguồn lao động dồi dào như Việt Nam, đặc biệt trong các ngành dệt may, da giày, điện tử.

Xuất khẩu tại chỗ

Trường hợp hàng hóa được bán cho thương nhân nước ngoài nhưng giao ngay tại Việt Nam. Thường là giao cho một đơn vị khác theo chỉ định của bên mua. Phương thức này giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí vận tải, bảo hiểm và thủ tục hải quan.

Tạm xuất tái nhập

Việc đưa hàng ra nước ngoài để trưng bày, bảo trì hoặc kiểm tra rồi nhập lại sau thời gian ngắn. Ngược lại, sau thời gian áp dụng khi hàng hóa được đưa vào Việt Nam tạm thời. Nhằm để gia công, bảo quản rồi xuất đi nước khác. Cả hai hình thức này thường dùng trong các ngành triển lãm, sửa chữa máy móc hoặc hàng cần lưu kho ngắn hạn.

Buôn bán đối lưu

Hình thức trao đổi hàng hóa có giá trị tương đương giữa hai bên, hay còn gọi là “hàng đổi hàng”. Dù không phổ biến nhưng vẫn được áp dụng trong một số ngành hoặc khu vực đặc biệt.

Xuất khẩu theo nghị định thư

Hình thức thực hiện dựa trên thỏa thuận giữa hai chính phủ. Thường áp dụng với các mặt hàng chiến lược, có quy định rõ về giá cả, số lượng, phương thức thanh toán và thời gian giao hàng.

Quy trình xuất khẩu hàng hóa thực tế tại Việt Nam

Quy trình xuất khẩu hàng hóa tại Việt Nam bao gồm một chuỗi thủ tục pháp lý. Cùng các chiến lược kinh doanh quan trọng bên dưới:

Bước 1: Chuẩn bị pháp lý và xác định chiến lược xuất khẩu

Doanh nghiệp cần đăng ký kinh doanh hợp pháp và có mã số thuế, tài khoản ngân hàng phục vụ giao dịch quốc tế. Đồng thời, nên xác định mặt hàng dự kiến xuất khẩu, thị trường xuất khẩu mục tiêu. Tiến hành nghiên cứu kỹ quy định nhập khẩu tại quốc gia đối tác (như yêu cầu về chất lượng, bao bì, nhãn mác,v.v.).

Bước 2: Tìm kiếm và tiếp cận khách hàng

Doanh nghiệp có thể tiếp cận khách hàng qua các phương pháp như:

• Tham gia hội chợ, triển lãm quốc tế.
• Kết nối qua các nền tảng thương mại điện tử B2B như Alibaba, Amazon Global, Tradekey, v.v. 
• Tra cứu danh bạ nhà nhập khẩu từ các hiệp hội ngành hàng, Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài.
• Sử dụng dịch vụ của các đơn vị xúc tiến thương mại hoặc logistics hỗ trợ xuất khẩu.

Xem thêm: Thuê kho theo mô hình B2B: Khái niệm, đặc điểm và phân loại

Bước 3: Đàm phán và ký kết hợp đồng ngoại thương

Sau khi tìm được đối tác, hai bên tiến hành đàm phán các điều khoản quan trọng. Bao gồm loại hàng hóa, quy cách, số lượng. Điều kiện giao hàng theo Incoterms (như FOB, CIF, EXW,v.v.). Phương thức thanh toán (chuyển tiền T/T, thư tín dụng L/C,v.v.).Thời gian giao hàng và nghĩa vụ mỗi bên. Kết quả đàm phán được thể hiện bằng hợp đồng ngoại thương có tính pháp lý. 

Bước 4: Xin giấy phép và kiểm định hàng hóa (nếu cần)

Tùy loại hàng hóa, doanh nghiệp phân loại hàng hóa theo quy định pháp luật. Cụ thể:

• Xin giấy phép xuất khẩu từ bộ/ngành quản lý (đối với hàng hóa có điều kiện như gạo, gỗ, thực phẩm,v.v.).
• Kiểm dịch thực vật, động vật, kiểm tra chất lượng hoặc vệ sinh an toàn thực phẩm (đối với hàng nông sản, thủy sản,v.v.).

Bước 5: Chuẩn bị hàng hóa và bao bì xuất khẩu

Hàng hóa phải được đóng gói đúng quy chuẩn quốc tế. Phù hợp phương tiện vận tải và yêu cầu đối tác: Gắn nhãn mác bằng ngôn ngữ yêu cầu. Đảm bảo an toàn, dễ bốc xếp. Lưu kho đúng điều kiện (nhiệt độ, chống ẩm,v.v.) trước khi giao.

Nếu chưa có kho riêng, doanh nghiệp nên thuê kho bãi có vị trí thuận tiện gần cảng hoặc sân bay để lưu hàng chờ xuất.

Bước 6: Làm thủ tục hải quan và chuẩn bị hồ sơ

Doanh nghiệp tiến hành khai báo hải quan điện tử qua hệ thống VNACCS, đồng thời chuẩn bị bộ hồ sơ xuất khẩu gồm:

• Hợp đồng ngoại thương.
• Hóa đơn thương mại (Commercial Invoice).
• Phiếu đóng gói (Packing List).
• Vận đơn (Bill of Lading).
• Giấy chứng nhận xuất xứ (C/O).
• Giấy phép xuất khẩu, kiểm dịch (nếu có).
• Tờ khai hải quan điện tử.

Xem thêm: Thủ tục hải quan là gì? Quy định các bước làm thủ tục hải quan cần biết

Bước 7: Giao hàng và vận chuyển

Sau khi hoàn tất thông quan, hàng hóa được bàn giao cho đơn vị vận chuyển theo đúng điều kiện đã thỏa thuận trong hợp đồng:

• Với điều kiện FOB: người bán chịu chi phí đưa hàng đến cảng và xếp hàng lên tàu.
• Với CIF: người bán lo cả cước vận chuyển và bảo hiểm. Doanh nghiệp cần giám sát việc giao hàng để tránh mất mát, hư hỏng.

Bước 8: Thanh toán và kết thúc giao dịch

Bên mua sẽ thanh toán theo điều kiện đã ký kết. Một số hình thức phổ biến:

• T/T (chuyển khoản): Nhanh gọn, dùng phổ biến với đối tác tin cậy.
• L/C (thư tín dụng): Đảm bảo an toàn, ngân hàng giữ vai trò trung gian.
• D/P hoặc D/A: Dựa trên bộ chứng từ có điều kiện thanh toán.

Sau khi nhận phí, doanh nghiệp thực hiện kết toán sổ sách, lưu trữ hồ sơ và đánh giá hiệu quả xuất khẩu.

Dự báo xu hướng cho doanh nghiệp xuất khẩu

Hoạt động xuất khẩu không đơn thuần là đưa hàng ra nước ngoài. Mà là một chuỗi vận hành khép kín đòi hỏi chiến lược, kiến thức và khả năng thích ứng linh hoạt. Dưới đây là xu hướng và chiến lược dài hạn mở ra cơ hội lớn để tăng trưởng bền vững:

Xu hướng cho doanh nghiệp xuất khẩu

Một số yếu tố ảnh hưởng đến giá trị xuất khẩu bao gồm chính sách phát triển kinh tế, tỷ giá hối đoái, năng lực sản xuất. Chất lượng sản phẩm xuất khẩu và tình hình chính trị – tài chính toàn cầu. Ngoài ra, cơ sở hạ tầng như kho bãi, cảng biển, logistics và công nghệ quản lý cũng đóng vai trò quyết định.

Về xu hướng nổi bật, chuyển đổi số đang là động lực chính định hình lại chuỗi cung ứng. Các doanh nghiệp đang tích cực ứng dụng công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI), blockchain. Phần mềm quản lý kho (WMS) và theo dõi container theo thời gian thực. Để nâng cao hiệu quả vận hành, giảm sai sót và minh bạch thông tin. Đồng thời, thương mại điện tử B2B xuyên biên giới (như Alibaba, Amazon Global Selling). Giúp cả doanh nghiệp lớn lẫn nhỏ tiếp cận thị trường quốc tế dễ dàng hơn, chỉ với vài thao tác trực tuyến.

Một xu hướng đáng lưu ý khác là xuất khẩu xanh. Nhiều quốc gia đang siết chặt tiêu chuẩn môi trường như quy định bao bì sinh học. Chứng nhận phát thải CO₂ (CBAM – cơ chế điều chỉnh biên giới carbon). Đây là cơ hội để doanh nghiệp Việt nâng cấp sản phẩm và quy trình, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế.

Chiến lược dài hạn cho thị trường xuất khẩu

Về chiến lược dài hạn, doanh nghiệp cần:

• Chủ động nghiên cứu thị trường đích và tiêu chuẩn nhập khẩu.
• Đầu tư vào chất lượng sản phẩm, dịch vụ hậu cần và nguồn lực con người.
• Lựa chọn phương thức vận chuyển phù hợp. Đường biển cho hàng số lượng lớn, đường bộ linh hoạt cho biên giới gần, đường hàng không với mặt hàng cần giao nhanh.
• Quản trị rủi ro hiệu quả: từ pháp lý, thanh toán đến giao nhận.

Cuối cùng, để đảm bảo chuỗi xuất khẩu vận hành trơn tru. Việc thuê kho gần cảng biển, sân bay hoặc kho ngoại quan đang trở thành giải pháp linh hoạt được nhiều doanh nghiệp lựa chọn.

Xem thêm: Cho thuê kho ngoại quan: Thông tin hợp đồng và quy định thuê kho

Kết luận

Việc hiểu rõ và lựa chọn đúng hình thức xuất khẩu giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian, chi phí. Góp phần mở rộng thị trường quốc tế một cách bền vững. Tham khảo dịch vụ đóng container xuất khẩu tại Ace Home Việt Nam ngay hôm nay!