Nhập khẩu đòi hỏi doanh nghiệp phải có kiến thức ngoại thương, hiểu rõ nghiệp vụ. Nhanh nhạy với biến động thị trường và luôn sẵn sàng ứng phó với các rủi ro pháp lý, tài chính và hậu cần.
Vậy nhập khẩu là gì? Các quy định, quy trình nhập khẩu như thế nào?
Bài viết bên dưới Ace Home Việt Nam cung cấp thông tin về khái niệm, hình thức, quy trình nhập khẩu trong quá trình vận hành của doanh nghiệp.
Xem thêm: Khái niệm xuất khẩu là gì? Tổng quan xu hướng xuất khẩu mới nhất hiện nay
Nhập khẩu là gì?
Nhập khẩu hay “Import” là quá trình đưa hàng hóa hoặc dịch vụ từ nước ngoài vào lãnh thổ Việt Nam. Mục đích dùng để tiêu dùng, phục vụ sản xuất, kinh doanh hoặc phân phối. Theo Luật Thương mại 2005, đây là hoạt động đưa hàng từ quốc gia khác. Hoặc khu vực hải quan đặc biệt vào Việt Nam theo đúng quy định pháp luật. Trong thương mại quốc tế, nhập khẩu và xuất khẩu là hai thành tố chính cấu thành cán cân thương mại. Nếu giá trị NK lớn hơn xuất khẩu, quốc gia đó sẽ ở trạng thái thâm hụt thương mại.
Nhập khẩu còn là hệ thống giao dịch có tổ chức, gắn liền với chuỗi cung ứng toàn cầu. Chúng chịu tác động bởi các yếu tố như thuế, tỷ giá hối đoái, chính sách thương mại và năng lực tiêu dùng trong nước. Ví dụ, khi thu nhập bình quân đầu người tăng, nhu cầu tiêu dùng hàng nhập khẩu cũng tăng theo. Đồng thời, các doanh nghiệp cũng NK máy móc, nguyên vật liệu để phục vụ sản xuất, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Tại Việt Nam, hàng nhập khẩu có thể là lô hàng từ Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản, EU,v.v. Với điểm đến là cảng biển, sân bay quốc tế hoặc các khu chế xuất, khu công nghiệp. Từ đó, hàng được lưu kho, phân phối hoặc chuyển tiếp đến người tiêu dùng. Do đó, việc hiểu rõ khái niệm NK là bước đầu để doanh nghiệp xây dựng chiến lược logistics. Tối ưu chi phí lưu kho, vận chuyển một cách hiệu quả.
Xem thêm: Sự khác biệt giữa Quản lý chuỗi cung ứng (Supply chain) và Logistics
Phân loại và hình thức nhập khẩu phổ biến
Tùy vào quy mô, kinh nghiệm và đặc thù sản phẩm nhập khẩu. Dưới đây là 5 hình thức NK phổ biến tại Việt Nam:
Hình thức nhập khẩu |
Đặc điểm chính | Ưu điểm | Hạn chế | Đối tượng |
Nhập khẩu trực tiếp
|
Doanh nghiệp tự đàm phán, ký hợp đồng, làm thủ tục và vận chuyển. | Chủ động nguồn hàng, tiết kiệm chi phí, nắm rõ thị trường. | Cần tiềm lực tài chính, am hiểu pháp lý, nhiều kinh nghiệm. | Doanh nghiệp lớn, đã có đội ngũ xuất nhập khẩu chuyên nghiệp. |
Nhập khẩu ủy thác (gián tiếp) |
Doanh nghiệp nhờ bên trung gian thực hiện toàn bộ quy trình nhập khẩu. | Không cần xin giấy phép, tiết kiệm thời gian, ít rủi ro pháp lý. | Phụ thuộc bên thứ ba, mất phí dịch vụ (1-3%). | Doanh nghiệp mới, chưa có kinh nghiệm hoặc chưa có chức năng xuất nhập khẩu. |
Tạm nhập tái xuất
|
Nhập hàng tạm thời, sau đó xuất sang nước thứ ba để thu lợi nhuận. | Sinh lợi nhanh, thu ngoại tệ cao hơn vốn đầu tư ban đầu. | Yêu cầu tuân thủ chặt chẽ hợp đồng và quy định hải quan. | Công ty thương mại quốc tế, logistics chuyên nghiệp. |
Nhập khẩu đối lưu |
Đổi hàng hóa nội địa lấy hàng hóa nước ngoài có giá trị tương đương. | Giảm lệ thuộc tiền tệ, cân bằng thương mại, tận dụng hàng hóa trong nước. | Khó định giá chính xác, ít phổ biến, thường áp dụng giữa chính phủ. | Doanh nghiệp xuất khẩu hàng quy mô lớn, ngành công – nông sản. |
Nhập khẩu gia công |
Nhập nguyên vật liệu từ nước ngoài để gia công theo hợp đồng, sau đó tái xuất. | Tạo việc làm, tăng giá trị xuất khẩu, thu hút đầu tư. | Phụ thuộc vào đối tác, yêu cầu kỹ thuật & tiến độ chặt chẽ. | Khu công nghiệp, chế xuất, ngành may mặc – da giày – điện tử. |
So sánh các hình thức nhập khẩu phổ biến tại Việt Nam
Các điều kiện nhập khẩu hàng hóa
Doanh nghiệp không chỉ cần hiểu sản phẩm mình nhập về. Mà còn phải tuân thủ chặt chẽ các quy định pháp lý liên quan. Việc không nắm rõ quy định có thể khiến doanh nghiệp gặp rủi ro lớn. Như bị phạt, tịch thu hàng hóa, hoặc thậm chí bị cấm nhập khẩu:
1. Quy định thủ tục hải quan và giấy phép nhập khẩu
Theo Luật Quản lý ngoại thương, mọi hàng hóa nhập khẩu đều phải thực hiện thủ tục hải quan. Các vấn đề này chịu sự kiểm tra theo các điều kiện cụ thể. Tùy vào loại hàng hóa, doanh nghiệp có thể cần xin giấy phép nhập khẩu tự động hoặc không tự động. Các mặt hàng như dược phẩm, thực phẩm, thiết bị đã qua sử dụng, hóa chất, phế liệu, sản phẩm có nguy cơ gây hại môi trường,v.v. Chúng thuộc danh mục cần giấy phép hoặc cấm NK hoàn toàn.
Trong hồ sơ xin cấp phép, doanh nghiệp cần chuẩn bị:
- Văn bản đề nghị cấp phép;
- Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh;
- Danh mục hàng hóa, hợp đồng mua bán, giấy chứng nhận xuất xứ (C/O);
- Các giấy tờ liên quan đến kiểm định, hải quan, chất lượng,v.v.
Xem thêm: Thủ tục hải quan là gì? Quy định các bước làm thủ tục hải quan cần biết
2. Tuân thủ tiêu chuẩn an toàn và môi trường
Hàng nhập khẩu phải đảm bảo các tiêu chuẩn về an toàn chất lượng, nhãn mác và bao bì. Đối với các ngành hàng đặc thù như thực phẩm, mỹ phẩm, thiết bị điện tử,v.v. cần đáp ứng yêu cầu kiểm định nghiêm ngặt. Doanh nghiệp cũng cần lưu ý các tiêu chuẩn môi trường. Như không chứa hóa chất cấm, chất làm suy giảm tầng ozone, hoặc hàng hóa gây ô nhiễm.
3. Những yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động nhập khẩu
Ngoài quy định pháp lý, hoạt động NK còn bị chi phối bởi nhiều yếu tố như:
- Nhu cầu thị trường trong nước;
- Tỷ giá hối đoái (tỷ giá cao làm giá hàng nhập tăng);
- Chính sách thương mại như thuế quan, hạn ngạch nhập khẩu;
- Vị trí địa lý và chi phí logistics;
- Năng lực sản xuất nội địa và quan hệ quốc tế.
Quy trình nhập khẩu hàng hóa
Quy trình nhập khẩu hàng hóa vào Việt Nam là một chuỗi hoạt động phức tạp. Cần tuân thủ đúng pháp luật và yêu cầu kỹ thuật để đảm bảo hàng được thông quan thuận lợi. Dưới đây là các bước NK phổ biến mà doanh nghiệp cần nắm rõ:
Bước 1: Xác định mặt hàng và kiểm tra điều kiện nhập khẩu
Doanh nghiệp cần phân loại hàng hóa theo mã hồ sơ. Nhằm để xác định mặt hàng có thuộc diện cấm, hạn chế hay cần giấy phép không. Nếu thuộc diện kiểm tra chuyên ngành hoặc phải công bố hợp quy, phải thực hiện đúng thủ tục trước khi hàng về.
Bước 2: Ký hợp đồng ngoại thương
Hợp đồng mua bán với đối tác nước ngoài phải đầy đủ thông tin. Bao gồm tên hàng, số lượng, đơn giá, điều kiện giao hàng (FOB/CIF), phương thức thanh toán (T/T, L/C,v.v.). Tránh sai sót trong khai báo hải quan và thanh toán quốc tế.
Bước 3: Chuẩn bị bộ chứng từ nhập khẩu
Các chứng từ quan trọng gồm: hóa đơn thương mại (Invoice), vận đơn (Bill of Lading), phiếu đóng gói (Packing List), chứng nhận xuất xứ (C/O). Hợp đồng mua bán, giấy phép nhập khẩu (nếu có),v.v. Những giấy tờ này sẽ cần khi làm thủ tục hải quan và nhận hàng. .
Bước 4: Đăng ký kiểm tra chuyên ngành (nếu cần)
Đối với hàng hóa phải kiểm tra chất lượng, kiểm dịch thực vật/động vật, vệ sinh an toàn thực phẩm,v.v. Doanh nghiệp cần đăng ký kiểm tra trước khi khai hải quan.
Bước 5: Khai báo hải quan điện tử
Doanh nghiệp thực hiện khai báo trên hệ thống VNACCS bằng chữ ký số. Sau khi khai xong, hệ thống sẽ phân luồng tờ khai:
- Luồng xanh: thông quan nhanh, nộp thuế và lấy hàng.
- Luồng vàng: kiểm tra hồ sơ.
- Luồng đỏ: kiểm tra thực tế hàng hóa.
Bước 6: Nhận thông báo hàng đến và lấy lệnh giao hàng (D/O)
Hãng tàu hoặc forwarder sẽ gửi Arrival Notice (Thông báo hàng đến) trước 1–2 ngày khi tàu cập cảng. Doanh nghiệp cần chuẩn bị hồ sơ (vận đơn gốc, giấy giới thiệu, CCCD, phí D/O,v.v.) để lấy lệnh giao hàng tại hãng vận chuyển.
Bước 7: Nộp thuế nhập khẩu và VAT
Doanh nghiệp tiến hành nộp thuế theo quy định. Tùy từng loại hàng, có thể phát sinh thêm thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế bảo vệ môi trường, v.v.
Bước 8: Hoàn tất thủ tục hải quan và thông quan hàng hóa
Sau khi nộp thuế và chứng từ hợp lệ, hải quan sẽ xác nhận thông quan. Nếu hàng phân vào luồng đỏ, cần phối hợp kiểm tra thực tế trước khi thông quan.
Bước 9: Đưa hàng về kho và lưu trữ chứng từ
Khi hàng được thông quan, doanh nghiệp thuê xe lấy hàng tại cảng. Trước khi về kho, cần thanh toán các phí đầu cảng như DEM/DET, nâng hạ, lưu kho,v.v. Sau đó tiến hành lưu kho bảo quản, phân phối theo kế hoạch.
Bước 10: Lưu trữ chứng từ nhập khẩu
Toàn bộ hồ sơ như tờ khai hải quan, hợp đồng, hóa đơn, giấy phép, biên bản kiểm tra,v.v. cần được lưu giữ tối thiểu 5 năm theo quy định để phục vụ thanh tra, kiểm toán hoặc khiếu nại.
Những lưu ý quan trọng khi nhập khẩu hàng hóa
Nhập khẩu hàng hóa là hoạt động kinh doanh có tính quốc tế. Liên quan đến nhiều thủ tục pháp lý và tiềm ẩn rủi ro nếu doanh nghiệp thiếu kinh nghiệm. Dưới đây là những lưu ý quan trọng giúp quá trình nhập khẩu diễn ra hiệu quả hơn:
- Kiểm tra điều kiện nhập khẩu và giấy phép. Xác định hàng hóa có thuộc diện quản lý đặc biệt để chuẩn bị hồ sơ xin phép kịp thời, tránh ách tắc.
- Kiểm tra chất lượng và số lượng khi nhận hàng. Kiểm tra niêm phong, số lượng và tình trạng hàng để đảm bảo quyền lợi và làm căn cứ khiếu nại.
- Thuê đơn vị vận chuyển uy tín, cân nhắc mua bảo hiểm. Giảm rủi ro mất mát, hư hỏng trong quá trình vận chuyển quốc tế.
- Làm thủ tục hải quan đúng quy trình. Xác định mã HS chính xác, chuẩn bị đầy đủ bộ chứng từ, khai báo đúng thời điểm để tránh lỗi hệ thống.
- Dự phòng chi phí phát sinh. Bao gồm phí lưu kho, DEM/DET, kiểm tra chuyên ngành, thuế chậm nộp,v.v. giúp duy trì dòng tiền ổn định.
- Chọn phương thức thanh toán quốc tế phù hợp. L/C, T/T, nhờ thu,v.v. cần rõ ràng về điều kiện thanh toán để giảm rủi ro tài chính.
- Lưu trữ đầy đủ hồ sơ NK. Gồm hợp đồng, hóa đơn, vận đơn, C/O,v.v. lưu tối thiểu 5 năm theo quy định pháp luật.
- Chủ động xử lý tranh chấp. Quy định rõ điều khoản giải quyết tranh chấp trong hợp đồng. Để bảo vệ quyền lợi khi phát sinh vấn đề.
Kết luận
Nhập khẩu không chỉ là hoạt động đưa hàng từ nước ngoài vào Việt Nam mà còn là chuỗi quy trình phức tạp. Chúng đòi hỏi doanh nghiệp tuân thủ chặt chẽ về pháp lý, hải quan và tiêu chuẩn chất lượng.
Qua bài viết, Ace Home Việt Nam hy vọng đã giúp bạn hiểu rõ khái niệm nhập khẩu là gì, các hình thức nhập khẩu phổ biến và quy trình thực hiện hiệu quả. Doanh nghiệp có nhu cầu thuê kho tại khi NK hàng hóa, vui lòng liên hệ Ace Home Việt Nam để được hỗ trợ tốt nhất!
